Zasady prowadzenia rejestru zabytków określają przepisy:
1) Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2022 r., poz.840 ze zm.)
2) Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2021 r. poz. 56)
Wpis do rejestru zabytków wywołuje określone skutki prawne i nakłada na właściciela oraz użytkownika zabytku objętego taką formą ochrony obowiązki i restrykcje wynikające z w/w ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Pouczenia o skutkach wpisów do rejestru zabytków („A”, „B” i „C”) są dostępne pod: SKUTKI WPISU DO REJESTRU A i C oraz SKUTKI WPISU DO REJESTRU B
Rejestr zabytków znajdujących się na terenie województwa lubelskiego prowadzi Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków (art. 8 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – Dz. U. z 2022 r., poz.840 ze zm.). Rejestr prowadzi się w formie odrębnych ksiąg dla zabytków:
- nieruchomych (rejestr „A”), do których zalicza się w szczególności: krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji (art. 6.1.1 cyt. ustawy);
- ruchomych (rejestr „B”), będących w szczególności: dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, materiałami bibliotecznymi, instrumentami muzycznymi, wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji (art. 6.1.2 cyt. ustawy);
- archeologicznych (rejestr „C”), do których należą w szczególności: pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej (art. 6.1.3 cyt. ustawy).
Wpis do rejestru zabytków:
Działaniami administracyjnymi w zakresie wpisu obiektu do rejestru zabytków na terenie województwa lubelskiego zajmuje się Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, który rozpoczyna procedurę wpisu:
- w przypadku zabytków nieruchomych („A”) i zabytków archeologicznych („C”) – z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego/archeologicznego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy/archeologiczny (art. 9.1 cyt. ustawy),
- w przypadku zabytków ruchomych („B”) – na wniosek właściciela tego zabytku (art. 10.1 cyt. ustawy). LWKZ może wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowe (art. 10.2 cyt. ustawy.).
Do rejestru może być również wpisane do rejestru zabytków otoczenie zabytku wpisanego do rejestru zabytków, a także nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku – na podstawie decyzji wydanej przez LWKZ z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy (art. 9.2 cyt. ustawy). Natomiast wpis do rejestru historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespołu budowlanego nie wyłącza możliwości wydania decyzji o wpisie do rejestru wchodzących w skład tych układów lub zespołów zabytkowych nieruchomych (art. 9.3 cyt. ustawy).
Do rejestru nie wpisuje się zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego (art. 11 cyt. ustawy).
Wzory wniosku o wpis do rejestru zabytków zawierające wykazy niezbędnych załączników są udostępnione: WNIOSEK O WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW RUCHOMYCH – B oraz WNIOSEK O WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH I ARCHEOLOGICZNYCH – A i C Postępowanie w sprawie wpisu do rejestru zabytków jest prowadzone według zasad i trybu określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 ze zm.).
Od dnia wszczęcia przez LWKZ postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku. Zakaz ten dotyczy także robót budowlanych objętych pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, a także działań określonych w innej decyzji pozwalającej na ich prowadzenie (art. 10a cyt. ustawy).
Przed wydaniem decyzji rozstrzygającej kwestię wpisu do rejestru zabytków LWKZ gromadzi dowody w sprawie, tj. informacje oraz materiały dokumentacyjne (również na podstawie dokonywanych oględzin obiektu), mające potwierdzić wartość danego obiektu dla dziedzictwa narodowego. Całe postępowanie zakończone jest wydaniem przez LWKZ decyzji, która – o ile strony nie wniosą sprzeciwu czy uwag – nabiera mocy prawnej (staje się ostateczna). Wówczas decyzja orzekająca o wpisaniu do rejestru zabytków jest odnotowywana we właściwej księdze rejestru zabytków („A”, „B” lub „C”). Numer porządkowy odnotowanej w ten sposób decyzji staje się tzw. numerem rejestru zabytku. Aktualny wykaz zabytków w figurujących w rejestrze zabytków nieruchomych („A”) i archeologicznych („C”) województwa lubelskiego jest udostępniony pod adresem https://wkz.lublin.pl/obwieszczenia/
Wpis do rejestru zabytku nieruchomego i archeologicznego ujawnia się w księdze wieczystej – na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku, na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (art. 9.4 cyt. ustawy).
Skreślenie z rejestru zabytków:
Zabytek wpisany do rejestru, który uległ zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego wartości historycznej, artystycznej lub naukowej albo którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru zabytków nie została potwierdzona w nowych ustaleniach, może zostać z rejestru zabytków wykreślony. Przepis ten stosuje się również do skreślenia z rejestru części zabytku (art. 13.1 oraz 13. 2 cyt. ustawy).
Z rejestru skreśla się również zabytek, który: został wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa, został wpisany do inwentarza muzeum lub wszedł w skład narodowego zasobu bibliotecznego (art. 13.4 cyt. ustawy).
Skreślenie z rejestru zabytków następuje na podstawie decyzji do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (art. 13.5 cyt. ustawy). Uprawnionym do wnioskowania o skreślenie zabytku z rejestru jest właściciel zabytku lub użytkownik wieczysty gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy (art. 13.6 cyt. ustawy). Wniosek w tej sprawie należy obecnie kierować do Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu (ul. Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 Warszawa), który prowadzi postępowania w sprawach skreśleń. Wniosek o skreślenie z rejestru można złożyć bezpośrednio do MKDNiS lub za pośrednictwem LWKZ.
Brak jest prawnych uregulowań na temat wymaganych załączników do wniosku o skreślenie, lecz z praktyki WUOZ w Lublinie wynika, że niezbędne są kopie aktualnych dokumentów potwierdzających lokalizację obiektu i prawo władania nieruchomością (w szczególności odpis z księgi wieczystej, wpis z rejestru gruntów i budynków, mapa ewidencyjna gruntów), a także uzasadnienie składanego żądania o skreślenie. Organ prowadzący postępowanie w sprawie skreślenia z rejestru można zażądać dodatkowych dowodów w toku tego postępowania.
 |
Informacje o rejestrze zabytków A, B i C.docx |